ولایت نور

 انچه در اسلام در باب ارث بیان شده،  در واقع انقلابى به نفع زنان است. چرا که زن قبل از اسلام وحتی در همین اروپای به ظاهر متمدن تا چند قرن پیش در بعضی مواقع اصلا انسان شمرده نمی شده چه رسد به اینکه برای وی حقی قائل بشوند..بالاترین حقی که در بعضی مواقع برای وی قائل میشدند این بود که زن انسان دست دوم است وقابل ملکیت است به تعبیر دیگر زن بعنوان مال وکالا خرید و فروش میشد .معلوم است انسانی که بعنوان کالا قابل ملکیت بوده و ارزش انسانی ومعنوی وی را در حد کالای مصرفی و تبلیغاتی نزول داده اند.

 چگونه میتواند صاحب حقی شود که یکی از موارد ان ارث میباشد.این اسلام بود که زن را در زمره وراث میت قرار داده و به زن از همان ابتدا، در تملک و تصرف در اموال، استقلال اعطا نمود، امرى که به تازگى و در دو قرن اخیر به تدریج وارد قوانین کشورهاى اروپایى شد. 

 حالا در پاسخ به سوال بالا قبل از هر چیز باید گفت که قاعده دو برابر بودن سهم مرد نسبت به زن، یک قاعده کلى نیست، بلکه در شرع و قانون، مواردى وجود دارد که در ارث بردن، فرقى میان زن و مرد نیست؛ مانند پدر و مادر میت که هر دو به صورت مساوى ارث مى ‏برند و فرقى بین آنها وجود ندارد.

 در پاسخ به سوال باید گفت وظایفى که بر عهده مردان گذارده شده، موجب مى‏شود در عمل، نیمى از در آمد آنان صرف زنان گردد. مرد باید هزینه زندگى همسر خود را طبق نیازمندى او از مسکن و پوشاک و خوراک و سایر لوازم بپردازد و هزینه زندگى خود و فرزندان نیز بر عهده اوست. حتى اگر شأن زن و موقعیت او اقتضا کند تا خدمتکارى را استخدام نماید و خودش هم توان مالى پرداخت مزد او را داشته باشد، باز هم پرداخت حقوق و مزد خدمتکار برعهده مرد است.

 در روایتى از امام صادق ‏(ع) سؤال مى‏شود که چرا زن باید از ارث یک سهم داشته باشد و مرد  باید دو سهم از میراث میت را تصاحب نماید؟ امام (ع) در پاسخ مى‏فرمایند: به دلیل این که مرد تکالیف بیشترى داشته و مسئولیت‏هاى سنگین‏ترى بر دوش دارد. مرد باید به جهاد برود و مخارجى را در این زمینه متحمل شود، مرد باید علاوه بر مخارج خود، مخارج زندگى همسر خود را نیز تأمین نماید. مرد در ردیف عاقله است و باید در جنایت خطایى بستگان خود، با پرداخت مال، معاونت نماید در حالى که زن چنین وظایفى را ندارد.در روایت دیگرى از امام صادق (ع) بر این نکته تأکید شده که پرداخت مهریه از سوى مرد به زن، جبران نقصان ارث زن است.

 البته می توان  علل نصف بودن ارث زن را در سه بخش خلاصه نمود:
الف. مهریه: هنگام انعقاد عقد ازدواج، مرد مکلف است مهریه‏اى مناسب براى زن در نظر بگیرد که هر وقت زن آن را مطالبه نمود، باید مهریه را در اختیار او قرار دهد. در غیر این‏صورت زن هیچ وظیفه‏اى نسبت به تمکین در مقابل شوهر ندارد. و این یکى از عللى است که در برخى سخنان اهل بیت ‏(ع) به آن اشاره شده است.1
ب. نفقه: در زندگى زناشویى، مرد مکلف است علاوه بر تأمین مخارج زندگى خود، مخارج زن و فرزندان را نیز به عهده بگیرد، تأمین خوراک، پوشاک و مسکن متناسب با شأن زن از جمله وظایف مرد است. زن حتى اگر ثروت کلانى هم داشته باشد، هیچ مسئولیتى در زمینه  تأمین مخارج خود و فرزندانش ندارد.  بلکه در صورت تمایل حق دارد در قبال کارهاى معمول خود در منزل از قبیل شیردادن و پخت و پز و… از شوهر خود اجرت دریافت دارد.

ج. وظایف ویژه مرد: مسؤولیت‏هاى سنگینى برعهده مرد گذاشته شده است که زن از آن معاف است؛ مانند جهاد در راه خدا و…. مرد باید با مال و جان خود جهاد کند. چنانچه در آیات قرآن جهاد با مال مقدم بر جهاد با جان است. مرد باید هزینه‏هاى مربوط به جهاد را خود پرداخت نماید.[2 در جنایاتى که خویشاوندان باید دیه را بپردازند، زن از پرداخت دیه و همیارى در این امر معاف شده است.
ملاحظه مى‏شود که اسلام نخواسته است به نفع زن و علیه مرد یا به نفع مرد و علیه زن قانونى وضع کند. اسلام نه جانبدار مرد است و نه جانبدار زن، اسلام در قوانین خود سعادت مرد و زن و فرزندانى که باید در دامن آنها پرورش یابند و نیز سعادت جامعه بشریت را در نظر گرفته است.

________________________________________________________

1:محمد بن رضا، القمى المشهدى، کنز الدقائق، ج 3، ص 343، چاپ وزارت ارشاد.

2:قاضى طباطبائى، تحقیق در ارث زن از دارایى شوهر، میهن، 1353، ص